بررسی اثر سیستم‏های مختلف خاکورزی بر فعالیت بیولوژیکی و آنزیمی خاک

چکیده سابقه و هدف: در سال‌های اخیر استفاده از روش‌های خاکورزی حفاظتی در دنیا بسیار مورد توجه قرار گرفته و استفاده از روش خاکورزی مرسوم در برخی از نقاط دنیا منسوخ شده است. سیستم‌های خاک- ورزی حفاظتی معمولا در مناطق خشک و نیمه خشک اجرا می‏شود. در مناطق نیمه خشک کلید افزایش تولید گیاهان زراعی به حداکثر رساندن نفوذ آب‌های سطحی است. بعلاوه، تکنیک‏هایی که منجر به کاهش تبخیر از خاک در هنگام خشکی و افزایش مقدار آب در دسترس گیاهان می‌شود، بسیار حائز اهمیت می‏باشند. روشهای مرسوم خاکورزی با افزایش هزینه‏های انرژی، موجبات فرآیندهای تخریب و تحلیل منابع آب و خاک را فراهم می‌کنند و دراز مدت روی ویژگی‌های خاک اثر نامطلوب می‌گذارد و سبب تشکیل لایه‏های سخت می‏گردد. سهم متابولیک و سهم میکروبی از جمله شاخص‏های اکوفیزیولوژیک هستند که برای تعیین وضعیت میکروبی خاک مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. مواد و ورش‏ها: این تحقیق در سال 1394 به منظور بررسی اثر سیستم‏های مختلف خاکورزی بر فعالیت‏های زیستی خاک در استان گلستان اجرا شد. در این مطالعه در مرحله اول سه منطقه از استان گلستان در حوزه گرگانرود و در شهرستان‌های گنبد، کردکوی و بندرگز انتخاب شدند. از هر کدام از این مدیریت‌ها تعداد 30 نمونه از عمق 0-30 سانتیمتری گرفته پس از آن خصوصیات بیولوژیکی خاک از قبیل تنفس میکروبی خاک، بیوماس میکروبی، فعالیت آنزیم‏های اوره‏آز، آلکالین فسفاتاز، اسید فسفاتاز، دهیدروژناز و سلولاز اندازه گیری شد. آزمایش به صورت بلوک‏های کاملا تصادفی با سه تکرار اجرا شد. یافته‏ها: نتایج نشان داد اثر تیمار خاکورزی در سه منطقه گنبد، کردکوی و بندرگز بر صفات تنفس میکروبی، فسفاتاز قلیایی، فسفاتاز اسیدی، اوره آز، سلولاز و دهیدروژناز معنی‏دار شد، ولی در منطقه گنبد بر زیست توده میکروبی اثر معنی داری نداشت. نتایج مقایسه میانگین داده‏ها نشان داد فعالیت بیولوژیکی خاک در سه منطقه مورد مطالعه تحت تأثیر سیستم‏های مختلف خاکورزی قرار گرفت. در هر سه منطقه مورد مطالعه میزان تنفس در سیستم شخم مرسوم بیشتر از سیستم بدون شخم و شخم حفاظتی بود. در حالی که در سیستم بدون شخم به دلیل کاهش تجزیه مواد آلی میزان زیست توده میکروبی بیشتر از دو سیستم دیگر بود. با توجه به اینکه در مناطق مختلف میزان فعالیت آنزیمی در سیستم‏های مختلف با هم اختلافاتی داشت ولی نتایج نشان داد که میزان فعالیت آنزیم‏های فسفاتاز قلیایی و اسیدی، اوره‏آز و سلولاز در منطقه گنبد در سیستم حفاظتی از دو سیستم دیگر بیشتر بود در حالی که در منطقه کردکوی فعالیت این آنزیم‏ها در سیستم حفاظتی کمتر از دو سیستم دیگر بود. در دو منطقه کردکوی و بندرگز نیز میزان فعالیت آنزیم دهیدروژناز در سیستم شخم حفاظتی بیشتر از دو سیستم دیگر بود در حالی که در منطقه گنبد میزان فعالیت این آنزیم در سیستم بدون شخم بیشتر از دو سیستم دیگر بود. نتیجه‏گیری: سیستم‏‌های خاکورزی مختلف بر میزان فعالیت بیولوژیکی و آنزیمی خاک اثر دارند که این فعالیت نیز وابسته به منطقه بود به طوری که بیوماس میکروبی خاک با کاهش میزان رطوبت و مواد آلی خاک کاهش یافت. همچنین با توجه به نتایج این مطالعه مشخص شد که سیستم شخم مرسوم از نظر فعالیت‏های بیولوژیکی و آنزیمی خاک در هر سه منطقه به خصوص منطقه گنبد کارایی کمتری داشته و سیستم‏های بدون شخم و حفاظتی دارای کارایی بیشتری بودند هر چند که در مناطق مختلف این وضعیت متفاوت بود. واژه‏های کلیدی: خاکورزی، فعالیت آنزیمی، شخم حفاظتی و مواد آلی